تاریخ ترجمه
میرزا یوسف خان مستشارالدوله تبریزی (؟-۱۳۱۳ ه. ق.)[...] در تبریز به دنیا آمد و پس از گذراندن دوره تحصیلات به خدمت وزارت خارجه درآمد. او با چند زبان خارجی آشنا بود. مدتی هم به مأموریت دولتی در فرانسه رفت و در پاریس از نزدیک با اندیشه های جدید آشنا شد. کتاب یک کلمه، اثر معروف او، اقتباسی از قانون اساسی فرانسه بود، [...]. این اثر ترجمه صرف نیست، بلکه مستشارالدوله قانون اساسی فرانسه را با مبانی شرعی سازگاری داده است. از این رو کتاب در میان فارسی‌زبانان کتاب‌خوان و پایبند به شریعت هم مخاطبانی یافت. یک کلمه به سبب دامنه گسترده تأثیر و محتوایش، بیانیه آزادی‌خواهی و مشروطه‌طلبی قلمداد شده است. چندگاهی پس از انتشار یک کلمه، مستشارالدوله را دستگیر و حبس کردند. گفته شده است نسخه‌ای از کتاب را آن‌قدر در زندان بر سرش کوبیدند که چشمانش آب آورد. او که سمتش را از دست داده و از قدرت بینایی هم محروم شده بود، در تنگدستی درگذشت.
